FES-tival

Zaterdag 7 mei

Om 19u45 vertrekt het vliegtuig, we komen om 20u45 aan en de vlucht duurt 1u45min. Wat klopt er hier niet? De Lonely Planet rept niet over enig tijdverschil. Maar blijkbaar scheelt het gedurende de zomermaanden toch een (gewonnen) uur.

Zodra we zijn geland lopen we door de paspoort controle het vliegveld af en missen de enige bagageband... Nog even terug maar, waarbij de douane ons uit- of toelacht ;) Piepklein vliegveld met buiten een handvol mensen die staan te wachten. We verwachten een drukte en aanspreken van belang, maar helemaal niets. We lopen op onze chauffeur af die netjes onze namen op een bordje heeft staan en dan is het nog geen 20u45 als we het vliegveld afrijden. We gaan couchsurfen bij Aditi, een Spaanse flexanist (flexibele veganist) die 10 jaar in Duitsland woonde en sinds een jaar in Fez. Geen vreemde van ons, want 2 weken geleden couchsurfde ze bij ons in Delft. Zij heeft de taxi geregeld en we zouden haar (laten) bellen als we aan zijn gekomen, maar we blijken alleen haar Duitse nummer te hebben. Waaahhhh…. Hoe gaan we haar bereiken? Mijn sms komt i.i.g. niet aan, bellen heeft dan ook geen zin. Maar dan belt ze zelf de chauffeur en kunnen we weer ontspannen. Nog geen half uur verder ontmoeten we elkaar en een paar minuten later zitten we omringd door onze bagage op het Fes-tival of World Sacred Music met Indiase muziek. Niet helemaal onze smaak, maar het is groots, de locatie is fantastisch en de sterrenhemel boven ons schitterend. Dat is nog eens met de neus in de boter vallen!

Jetlag, slecht gegeten of goed aanpassen, zorgt ervoor dat we om 0u00 aan de Harira (Marokkaanse soep) zitten met Aditi en haar Amerikaanse vriendin Kenzie (notabene getrouwd geweest met een Nederlander). Om 01u00 testen we de verrukkelijke tajine en ronden de maaltijd af met zoetigheid en te sterke muntthee (dan toch maar met suiker bestellen volgende keer?). Om 2u00 belanden we in haar paleisje midden in de Old Medina (de oude ommuurde stad) waar we onze eigen slaapkamer met toilet hebben, naast de balzaal waar ze haar yogalessen verzorgd. Wauwww…. We zijn in Marokko!!

Zondag 8 mei

Als de zon opkomt ontwaken we door de oproep van de moskee, maar de keer erna is het 9u30, een mooie tijd om rustig op gang te komen. We ontbijten op het dak (supergroot) met cashewnotenmelk (maar dan echte&homemade, niet met 1,5% cashewnoten), fruit en muesli, ook zelf gefabriceerde kruidenthee, heerlijk brood met olie / honing / tapenade en natuurlijk dadels, olijven en vijgen. Gelukkig is er ook koffie, want voordat Hilgien van 8-10 koppen koffie terug is naar max. 2 duurt wel even. Van cold Turkey wordt niemand blij! Het uitzicht over de wijde omtrek en natuurlijk de medina is fantastisch.

Zo’n medina is een wirwar van huizen, sommige groot met binnenplaatsen (riads), maar de meeste klein, winkeltjes, moskeeën, etc. waar een doolhof van smalle straatjes door heen loopt. Tijd om die wirwar te ontrafelen, dus nadat we Kenzie naar de taxi hebben gebracht op weg naar huis, trekken wij gedrieën de medina in. De weg terugvinden in zo’n eindeloze massa van straten kan ingewikkeld zijn, maar Aditi verzekerd ons dat als we als regel aan houden dat we terug omhoog moeten en eventueel vragen naar de blauwe poort, het allemaal wel goed komt. We struinen door de prachtige steegjes vol kleurrijk en glinsterend koopwaar, waar we zonder te worden lastig gevallen optimaal kunnen rondkijken. Wat is dit anders dan verwacht!? We worden zelden aangesproken, er is een bepaalde rust ondanks de drukste dag van de week en het is gewoon heerlijk inademen van de sfeer.

Wat een ervaring is zo’n medina! Overal winkeltjes met van alles en nog wat; bakkertjes, slagers, winkels vol met kruiden, groente, fruit, kleren, schoenen, tassen, serviesgoed, van alles is er te vinden. Aditi legt ons uit dat iedere wijk van de medina de volgende voorzieningen moet hebben: 1. Een moskee, 2. Een watervoorziening in de vorm van een prachtig betegelde fontein, met hierbij een beker zodat niet alleen makkelijk gedronken kan worden, maar ook bacillen met elkaar gedeeld worden. En als 3e is er altijd een Hammam; het badhuis, aangezien niet elke woning een douche bezit. Misschien niet eens stromend water…

We kopen een SIMkaart wat –net als alle andere keren- behoorlijk wat tijd en moeite kost en wie weet morgen toch internet heeft. We gaan langs de kleermaker van Aditi waar Hilgien wordt begroet met 3 zoenen, wel 1 aan 1 kant en vervolgens 2 aan de andere. Aditi krijgt aan één kant ergens tussen 4-10 zoenen, dat geeft aan hoe goed ze elkaar kennen of waarderen. Hilgien vond 3 van een vreemde dame op straat al best veel, dus is niet jaloers. Auke krijgt netjes een hand. Maar van haar zoontje toch ook bijna zoenen, maar Auke schrok, haha.

Wij mogen niet hand-in-hand lopen, nou ja mogen… liever niet dan. Hilgien mag wel met Aditi hand in hand lopen en Auke met een man en ‘vanzelfsprekend’ mogen die mannen elkaar zoenen. Wat dat betreft heeft een homo stel het hier helemaal niet zo gek. Zo lang ze maar niet op de mond zoenen kunnen ze elkaar meer aanraken dan wij als ‘getrouwd’ stel…. Tja de wereld zit soms vreemd in elkaar.

Als het regent en de camera alweer vol zit, gaan we binnen zitten, waar de kat van Aditi even met ons mee het dak opgaat en nog geen 3 minuten later met een visje van de markt terug komt. Haar drie kinderen Jezus, Boeddha en Mohammed springen erop af, al is Mohammed de baas is (wat logisch is hier), Jezus volgt op een paar meter en Boeddha is net als haar baasje waarschijnlijk veganistisch… Tja Aditi is Yogadocente en één van de meest vredelievende personen die we hebben ontmoet en wil in haar huis ook alle goden verenigen met dit kattengezin.

We willen graag wat concerten bezoeken van het FES-tival, maar dit valt letterlijk en figuurlijk in het water. Met meerdere keren een bui op onze kop besluiten we onze souqtocht wat uit te stellen. Als we veel later door een park struinen waar een concert plaats vond, komen we zeer toevallig de dames tegen: Aditi, Kenzie en de gepensioneerde Nederlandse reisleider Willemien. Iedereen lust wel een alcoholisch drankje en daarvoor kunnen we bij Mezzannine terecht. Een flesje wijn kost maar liefst €28,-, wat er niet om liegt, maar het smaakt er niet minder om. Met live muziek erbij is de sfeer compleet. Drank op, dan maar de magen vullen met tajin, harira, bonen, etc. bij onze inmiddels stamresto genaamd. Het is het jaar van de boon in Nederland en we eten veel te weinig bonen; gemiddeld 1g per dag, maar dat gaan we hier alvast voor de rest van het jaar consumeren& compenseren.

Maandag 9 mei

Het lijkt geen verrassing meer, het regent nog steeds of alweer. Naar buiten gaan is ondanks de mooie omgeving geen prettige aangelegenheid en Aditi geeft om 9u00 yogales en waarom niet meedoen? Auke durft niet, maar Hilgien gaat ervoor (en de komende dagen zal ze dat ook nog voelen…) Auke gaat even lezen, want die boeken hebben we niet voor niets mee.

Als het weer het enigszins toelaat wandelen we naar de Joodse wijk, waarbij we foto’s maken van een mooie poort. Die poort blijkt de toegang tot het koninklijk paleis en dus worden we geboden de gemaakte foto’s ter plekke te verwijderen. Gelukkig werd dit niet gecontroleerd ;). Het paleis is onderdeel van een ‘nieuw’ stadsdeel van slechts 700 jaar oud, waar de koning zijn intrek nam en daar dus zijn paleis bouwde. Wat hij ook deed was elders vervolgde Joden toestaan dat zij zich bij zijn paleis vestigde. Zo kon hij ze bescherming bieden en, ook niet onbelangrijk, in de gaten houden. Als wederdienst beloofden de Joden trouw aan de koning. In deze Joodse wijk, waar overigens geen Joden meer wonen (de 200 die er nog zijn, wonen in de nieuwe stad), ook weer een wirwar aan prachtige straatjes en winkeltjes, met opvallend veel juweliers. We bezichtigen de Joodse begraafplaats en de synagoge, waar we een eeuwenoude Thora niet alleen mogen zien, maar ook zonder problemen mogen door bladeren.

Omdat het eindelijk wat opklaart, besluiten we onze geplande craft workshop te cancelen, om vooral buiten te kunnen zijn. Als we Hamza (onze leraar) bellen, blijkt hij al voor de deur te staan. Met kat. Aditi heeft een maand geleden een weespoesje van ongeveer een week oud bij hem onder gebracht, maar aangezien Hamza allergisch is, krijgt Aditi er nog een logee bij. Snel even naar huis dus om de nieuwe logee binnen te laten en dan door op verkenning door de medina.

We bezoeken de leerververij (=Tanneries), die momenteel met subsidie gerestaureerd wordt en tijdelijk buiten gebruik is. Bij de rondleiding leren we de verschillen in kwaliteiten en eigenschappen van leer. Schapenleer is kwalitatief niet al te goed, koeienleer wel, maar erg dik en stug. Geitenleer is mooi dun, soepel en sterk leer en kamelenleer schijnt het beste te zijn. Ook soepel en sterk, maar iets dikker. Hilgien laat zich verleiden tot het kopen van een (prachtige) geitenleren jas geverfd met indigo. Dat verven gebeurt door het onderdompelen in verfbaden.

Na de leerververij gaan we liftend naar de Merenide tombe, gelegen op een heuvel ten noorden van de medina, waar je een prachtig uitzicht hebt over de stad en de omtrek. Op de weg terug klauteren we wat muurtjes over om weer in de medina te komen. Helaas zwikt Auke daarbij flink door zijn enkel. Niets echt kapot, maar het levert een flink ei op de enkel op. Gelukkig zijn de wandeltochten wat verderop in de vakantie gepland.

’s Avonds zien we twee concerten. Eén van de Marokkaanse versie van Slagerij van Kampen, waar vooral de vrouwen met zwiepende lange haren de aandacht van de kwaliteit van de muziek afleiden. Eén veel boeiender op een plein met vooral lokale mensen en een Marokkaanse band met traditionele, ritmische muziek, waarbij het publiek fanatiek mee zingt en danst.

Opvallend is de zeer aanwezige massa van agenten en militairen. Of we hierdoor juist veilig voelen of niet betwijfelen we. Muziek past niet in de islamitische cultuur en het centrale thema van de World Sacred Music Festival is dit jaar: vrouwen. Genoeg reden om IS of hier liever genoemd DASH uit te uitnodigen.

Dinsdag 10 mei

Rustig ontbijten, maar toch nog haasten om op tijd op de craft workshop ‘thee dienblad maken’ te zijn. Deze wordt gegeven door Hamza; een sufi moslim. Hij spreekt goed Engels en probeert ons de fijne kneepjes van zijn vak bij te brengen. Eerst met passer en liniaal het grove ontwerp met David-ster/ de Marokkaanse ster neer te zetten. Daarna voorzichtig aan met hamer en de eerste van de 873(!) verschillende stempels iets van een verdere invulling geven van het basisontwerp. Het lijkt zo simpel en het is moeilijk, vooral om een beetje rechte lijnen te maken. Alom lof en bewondering voor de schaaltjes en sieraden die we in de vele souvenirwinkels tegen komen (alleen al daarom een zeer zinvolle workshop: leren waarderen :). Hamza is daarnaast niet te beroerd om meer te vertellen over Marokko en de cultuur en bijvoorbeeld het feit dat Ali B. bij hem een workshop heeft gevolgd. Als ons stempelwerk erop zit, gaan we naar de specialist die de vormen in het plaatwerk slaat, om van ons gepruts een potentieel bruikbaar schaaltje te maken. Met houten en ijzeren hamers weet hij, gebruik makend van twee handen, één voet en een soort van mal, uit het blote hoofd een schaal te maken van een plat stuk metaal. Wederom onwaarschijnlijk knap.

Daarna maar eens op zoek naar de auto verhuur, om een zoektocht morgenochtend te vermijden. Onderweg worden we echter keer op keer afgeleid door marktjes, mensen en andere kodakmomentjes. Budget cars vinden lukt wel, want het bevind zich echt naast het treinstation van Fez, maar als we even het treinstation inlopen om deze te bekijken, barst de regen wederom los. Na een noodgedwongen pauze van ruim een uur, laten we ons verregenen gedurende de 100m tot de autoverhuur. We hebben een dak boven ons hoofd nodig! En besluiten naar het winkelcentrum te gaan en dan ook maar naar de Hamman, aangezien de voorspellingen niet veel goeds beloven. Voor dat doel schaffen we beide een onderbroek aan, halen nog wat spullen voor de katten en uit de wijnkelder, letterlijk in de catacomben van het winkelcentrum, wat wijn voor ’s avonds.

De Hamman, op aanraden van Aditi, is een hele ervaring, alhoewel je continue heen en weer wordt gestuurd en aardig zoekende bent. We laten het dan ook maar gebeuren (ieder voor zich, want vrouwen en mannen gaan uiteraard gescheiden naar de Hamman). Het komt er min of meer op neer dat je eerst doucht, dan het stoombad in gaat, je dan door een man/vrouw laat scrubben en insmeren met klei, het stoombad weer in gaat, doucht en tenslotte na het koude bad in de relax ruimte weer tot jezelf komt. Moslims hebben waarschijnlijk geen bikini, dus in onderbroek gaat de dames de hammam in, maar deze wordt ongegeneerd alle kanten op getrokken en blijft bij menigeen half op het lichaam hangen. Die vooraf witte onderbroeken zijn al helemaal geen gezicht. Hilgien is blij met haar nette zwarte onderbroek, maar wat minder blij dat haar nieuwe droge onderbroek in Auke’s tas zit, terwijl je elkaar pas bij de uitgang weer ontmoet….

Het Fes-tival programma staat door het slechte weer op zijn kop, omdat de meeste open lucht concerten, mits niet afgezegd, zijn verplaatst naar een plek binnen. Was het echter normaal al een zoektocht, aangezien een fatsoenlijk blokkenschema + plattegrond ontbreekt, is het nu echt een puzzel geworden. Als de stukjes in elkaar gelegd worden, komen we in een riad terecht waar een Indiase groep op treedt. Overdekt is betrekkelijk, aangezien het middenterrein van de riad gewoon open is en dus zeiknat (we dachten eerst dat het een zwembad was haha). We proppen ons, ergens langs de rand. Concert is leuk, met name vanwege de jeugdige zangers die nauwelijks lijken te weten wanneer en wat ze moeten zingen.

Een uur of tien is het inmiddels, als we sinds het ontbijt nog steeds geen fatsoenlijke maaltijd hebben gehad. Na een hoop gezwerf belanden we in ons stamresto met daarin Aditi en Kenzie, waarna we na de maaltijd eerst maar de gescoorde fles wijn soldaat maken. Na een ijsbad voor Auke’s enkel gaan Hilgien en Aditi nog even een afsluitend concert doen. Auke besluit zijn voet rust te gunnen en blijft thuis.